Datum: april 29, 2025

Als rasvereniging kun je een ZooEasy database gebruiken om alle informatie van je ras op één plek bij elkaar op te slaan. Denk aan informatie over stambomen, gezondheid, show- en werkresultaten, en bijvoorbeeld inteelt en verwantschap. 

Inteelt Coëfficiënt

Met behulp van ZooEasy kun je gemakkelijk de inteeltcoëfficiënt (COI) van een hond of toekomstige puppy berekenen. Deze berekeningen worden uitgevoerd op basis van de in de database aanwezige stamboomgegevens. Maar tegenwoordig is het ook mogelijk om een COI te laten bepalen op basis van DNA onderzoek. Hiermee krijg je een nog duidelijker beeld. 

Sinds kort is het mogelijk om als rasvereniging deze COI’s op DNA niveau te verkrijgen. Van Haeringen Laboratorium (VHL) test voor de Raad van Beheer het DNA van alle Nederlandse stamboomhonden. Doel hiervan is om de afstamming van geboren pups vast te stellen. Als onderdeel van dit DNA onderzoek worden ook de COI’s van deze honden bepaald. Rasverenigingen die lid zijn van de Raad van Beheer kunnen een overeenkomst afsluiten met de Raad en VHL om deze cijfers te ontvangen. En natuurlijk kunnen deze gegevens vervolgens vast worden gelegd in de ZooEasy database van de vereniging.

DNA COI’s van de NSDTRCN

De Nova Scotia Duck Tolling Retriever Club Nederland (NSDTRCN) heeft van bovengenoemde mogelijkheid gebruik gemaakt. Barbara en Esther van de NSDTRCN vertellen hoe dit proces bij hen verliep:

“In december 2024 zijn wij bij CombiBreed/VHL (Combibreed is een merk van Van Haeringen Laboratorium, red.) op bedrijfsbezoek geweest. Voorafgaand aan dat bezoek hadden we via een bestuurslid van een bevriende rasvereniging al vernomen dat CombiBreed de COI’s en Heterozygositeit (genetische diversiteit, red.) van honden kan berekenen. Dit doen ze aan de hand van de DNA monsters die bij hen binnenkomen voor de DNA ouderschap verificatie die zij uitvoeren voor de Raad van Beheer.

Tijdens het bezoek aan VHL hebben we hier navraag over gedaan en uitleg over gekregen. Als bestuur hebben we vervolgens besloten dat we die data graag willen ontvangen. We willen hiermee graag duidelijk en inzichtelijk maken voor onze leden hoe onze populatie er aan toe is. 

Inteelt en diversiteit

Een gezonde populatie is gebaseerd op het behoud van voldoende genetische diversiteit. Daarom willen we graag een hoge heterozygositeit, terwijl we tegelijkertijd de COI van nakomelingen willen beheersen en laag willen houden. Een laag COI is belangrijk om de negatieve effecten van inteelt zoveel mogelijk te beperken. Een hogere waarde voor genetische diversiteit maakt juist dat een hond bijvoorbeeld een goed functionerend immuunsysteem heeft. COI en heterozygositeit houden met elkaar verband; hoe hoger de COI, hoe lager de heterozygositeit. En hoe lager de heterozygositeit, hoe hoger de COI.

Honden die zelf een hoog COI hebben, kunnen alsnog nakomelingen met een laag COI en een hoge diversiteit krijgen. Inteelt zelf is namelijk niet erfelijk, het gaat erom hoe de reu en de teef verwant aan elkaar zijn. Als reu en teef beide een laag COI hebben maar wel verwant aan elkaar zijn, zullen pups een hoger COI hebben. En andersom, als de reu en/of teef zelf een hoog COI heeft of hebben, kunnen ze als combinatie samen alsnog pups met een laag COI krijgen. Zolang reu en teef maar niet aan elkaar verwant zijn. Met de COI en heterozygositeitswaarden kunnen we meer zicht krijgen op hoe ons fokbeleid uitpakt in de praktijk. Zo weten we of we de COI inderdaad omlaag- en heterozygositeit omhoog zien gaan. 

Voor de kerstdagen ontvangen

Toen we eenmaal het besluit hadden genomen dat we de gegevens graag wilden hebben, hebben we hiervoor het proces in gang gezet. Dit verliep uitstekend en heel soepel. Na ons bezoek aan VHL hebben we een email verstuurd naar de Raad van Beheer. Binnen drie dagen nadat we bij VHL waren geweest, hadden we de overeenkomst van de Raad ontvangen, getekend, en alweer teruggestuurd. Via VHL ontvingen we de factuur voor de gegevens, en nog voor de kerstdagen hadden we de COI’s en heterozygositeitswaarden al ontvangen.

We ontvingen de informatie als een groot excel bestand met de waarden van ruim 1500 honden. Om de gegevens goed te kunnen verwerken wilden we ze graag in onze ZooEasy database laten importeren. Hiervoor hebben we, naar voorbeeld van een bevriende rasvereniging, twee extra velden aangemaakt in onze ZooEasy database. Vervolgens hebben we contact opgenomen met ZooEasy met het verzoek of zij het voor ons in konden voeren. Dat was geen probleem. We hebben de gegevens naar hen opgestuurd, en voor een klein bedrag is vervolgens ons bestand omgezet en geïmporteerd in onze database. Half maart hadden we alle data er in staan.

Meer inzicht in de populatie

Met deze gegevens hopen we meer inzicht te krijgen. Als de genetische diversiteit hoog is, is dat goed voor het ras als geheel. Als de inteelt laag is, is dat eveneens goed. De relatie tussen beiden is complex en het is belangrijk om een evenwicht te vinden tussen genetische diversiteit en inteelt. Als rasvereniging vinden wij het belangrijk om hier inzicht in te hebben voor onze populatie.

Voor nu is onze ZooEasy database alleen nog toegankelijk voor onze vrijwilligers. Maar als we straks live gaan met ZooEasy en onze fokkende leden hebben een account, dan kunnen zij de COI’s van VHL ook inzien. Voor fokkers is dit zinvol omdat ze hiermee meer inzicht kunnen krijgen in hun fokprogramma. Ze kunnen zo een beeld krijgen van hoe hun gefokte pups scoren op inteelt en diversiteit. 

Helaas zijn de COI’s van VHL en van Embark niet vergelijkbaar met elkaar. Dit komt doordat deze twee laboratoria beiden een iets ander DNA profiel en een andere manier van berekenen gebruiken. Maar omdat VHL via de Raad van Beheer in het bezit komt van de DNA profielen voor ouderschapsverificatie, zal deze COI in de toekomst bij steeds meer Tollers zichtbaar zijn.

Waardevol beeld van alle Tollers

We hebben het hele proces positief ervaren. Van het sparren met bevriende rasverenigingen naar het bezoek aan CombiBreed/VHL, het zakelijke deel via de Raad van Beheer, en uiteindelijk het verkrijgen van de COI en Heterozygositeit berekening en de import hiervan in ZooEasy. Het proces liep soepel en we hebben alle gegevens overzichtelijk op één plek ingevoerd.

We hebben nu de gegevens ontvangen van alle Nederlandse Tollers, vanaf november 2021 tot en met ongeveer oktober 2024. Maar ook de data van de sindsdien geboren Tollers willen we graag blijven ontvangen en blijven toevoegen aan ZooEasy. Los van het nut voor fokkers geven deze COI’s namelijk een beeld van de gehele populatie, van het totaal aan NSDTR’s die er in Nederland zijn gefokt en waarvoor een stamboom is aangevraagd. Dat is voor ons als rasvereniging heel waardevol.”